Александрова Мария Иннокентьевна

Информация о материале
Опубликовано: 16.05.2022 11:09
Просмотров: 173

Герой ийэ Мария Иннокентьевна 1928 с. алтынньы 13 күнүгэр Эрбэһнҥҥэ «Өкөрөөт» диэн сиргэ төрөөбүтэ. Аҕата Александров Иннокентий Саввич - Сомоодьо диэн, ийэтэ Лыткина Маайа - Уһун-Күөл oлoxтooҕo. Эһэтэ - Александров Савва Максимович диэн «Чараҥай» союһун кыттыылааҕа. Аҕата Иннокентий Саввич олус дьадаҥы дьон эбиттэр, бииргэ төрөөбүт 5 уол. Уҥуоҕунан улахан, чиэппэр күүстээх этэ диэн ахталлар, киһи көрбөтүгэр сүүрүүнэн сылдьар үһү. Кини үс оҕолоох - Лэгэнтэй (Ыраастыыр), Савва уонна мин ийэм, Мария. Лэгэнтэй үс оҕолоох: Варвара, Иван, Виктор. Кэргэнэ -  Балбаара Самсонова. Савва икки оҕолоох. Мария кэргэнэ - Татаринов Дмитрий Илларионович, 14 оҕолоохтор.

Ийэм Чараҥай оскуолатыгар 4 кылааһы бүтэрбитэ, салгыы үөрэммэтэҕэ. Колхозка араас үлэҕэ үлэлээбитэ: бороон көрөөччүнэн, субай сүөһү бостуугунан, үүт астааччынан, оҕуруокка уу баһара, сыыс от ыраастыыра. Сокуоннай сааһын ситэн Татаринов Дмитрий Илларионовичтыын ыал буолбуттара.  Кинилэри аҕам эдьиийэ Матырыас (Жиркова Матрена Илларионовна) суорумньулаан, иистэнньэҥ, үлэһит кыыс диэн холбооттообут. Биһиги ийэдээх аҕабыт бастаан холбоһон баран «Дьордоҥҥо» олорбутгар, аҕыйах сүөһүлээх этилэр. Онтон кэлин нэһилиэктэри бөдөҥсүтүүгэ Эрбэһиннэр Уһун-Күөлүнэн, Баатаҕайынан, Кэптэнинэн көһүтэлээбиттэр. Мин дьонум оҕолоро элбэх буолан Баатаҕай оскуолата 8 кылаастаах диэн манна көһөн кэлбиттэрэ. Уруккута Чараҥайга үөһээ турбут сүөсүһүттэр дьиэлэрин көһөрөн аҕалан интернат остолобуойа оҥopбуттарa. Ону дьиэтин кытта атастаһан 1972 сыл күһүн көһөн кэлбиттэрэ.

Биһиги ийэбит олус иистэнньэҥ этэ. Дьоҥҥо иистэнэн танас-сап, оҕо суоската, бытыылката ыларын кыра да буолларбын өйдүүбүн.

Биһиги кыра сылдьан үксүн тигии танастаах этибит: андаатар, куобах тириитэ бэргэһэ, телогрейка курдук кылгас сон, этэрбэс. Этэрбэһи аҕабыт өргө диэри кэппитэ, ичигэс днэн сөбүлүүр этэ. Ийэбит өссө муҥхаҕа сылдьарын сөбүлүүр этэ, хаһан да мээнэ турбат, быа уган дуу, хаар ыраастаан дуу сылдьар буолара. Кыра эрдэхпинэ миигин хаста да ыһыахтарга илдьэ сылдьыбыта. Онно оһуохай этэрэ, бириис ылара: былаат, чааскы, танас уо.д.а. Нэһилиэккэ зона үлэтигэр активнайдык кыттар этэ, хаһан да аккаастааччыта суох. Биһиги үөрэнэр кэммитигэр өрөбүллэргэ интернаттан кэллэхпитинэ дуобаттыыр, саахыматтыыр этибит. Ийэбит сүрдээх дуобатчыт, саахыматчыт этэ. Сылгы кылынан быа бөҕө өрөн совхозка туттаран харчы ылар этэ. Онно мин сиэл тыыран көмөлөһөр этим. Ийэбитигэр саамай чугас көмөлөһөөччүтэ ыалдьар, инбэлиит убайбыт Миисэ көмөлөһөр этэ, дьиэ үлэтин барытын толороро, килиэп кытта астыыра.

Уопсайынан мин ийэлээх аҕам сатабыллаах, үлэһит дьон буолан 14 оҕону иитэн, үөрэттэрэн дьон оҥортообуттара, үксүлэрин дьиэлээбиттэрэ. Онно аҕам оруола улахан дии саныыбын. Дэгиттэр талааннааҕа, мас, тимир ууһа, булчут, рационализатор-тракторист, туохтан да иҥнибэт этэ. Ийэбитигэр көмөлөһөн тирии имитэр, өссө тиксэр этэ.

Миигин аттыларыгар илдьэ сылдьан элбэххэ үөрэппиттэрэ, оҕолорбор көмөлөһөр этилэр. Сайылыктарыгар Эрбэһиҥнэ оҕолорбун илдьэ сылдьан ынах ыыpгa, үүт сүүрдэргэ кыраларыттан үөрэппитгэрэ.

Биһиги ийэбит аҕабытынаан 40-тан тахса сыл олорбуттара. 14 оҕо ийэтэ, аҕата буолаллар. Бааллара буоллар сынньалаҥнык талбыт оҕолоругар олоруо этилэр.

Биһиги Герой ийэбитинэн киэн туттабыт, ахта-саныы сылдьыахпыт, кэнчээри ыччаттарбыт өйдүү-саныы сылдьыахтара.

Колхоз ыарахан үлэтин ситиһиилээхтик толоро-толоро, дьиэ ис-тас бириинчик үлэтин күнүстэри-түүннэри үлэлии-үлэлии 14 оҕону бүөбэйдээн, көрөн-истэн улаатыннаран дьон кэккэтигэр таһаарыы олус сылаалаах үлэ буолар.

Мария Иннокентьевна сыралаах, дьулуурдаах үлэтэ үрдүктүк сыаналаммыта. Сэрии сылларыгар килбиэннээх үлэтин иһин, тыыл, үлэ ветерана, Ийэ I, II степеннээх, Ийэ албан аатын I, II, III степеннээх орденнарынан, 1968 сыл Герой Ийэ албан аатын знагынан наҕараадаламмыта. 1978 сыл пенсияҕа тахсыбыта. 1994 сыллаахха өлбүтэ.

Ахтыыны биэрдэ элбэх оҕо ийэтэ,

Герой Ийэ кыыһа Варвара Дмитриевна Сивцева