Тарскай Николай Николаевич

1924-1962

1924 сыллаахха ыам ыйын 8 күнүгэр Уус-Алдан оройуонун I Өспөх нэһилиэгэр (билинҥи Баатаҕайга) дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ.

1939 сыл ыам ыйыгар Чаранай 7 кылаастаах оскуолатын бүтэрбитэ. Үөрэҕэр үчүгэй буолан, салгыы Дьокуускай куорат 8 №-дээх оскуолатыгар үөрэнэр.

1942 сыл орто оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрэн баран 1942-43 сс. Өнөр оскуолатыгар воснругунан үлэлиир.

1943-1945 сс. Чараҥай оскуолатыгар военругунан, учууталынан үлэлиир. Бу сылларга “Социалистическая Якутия” хаһыакка кини үлэтин-хамнаһын хайҕаан улахан ыстатыйа бэчээттэммит.

1945-48 сс. Танда оскуолатыгар физруктуур. Манна үлэлиир кэмигэр 1947 с. ыччат ортотугар маассабай физкультурнай-спортивнай үлэни тэрийиигэ үтүөлэрин иһин Комсомол Киин Комитетын Бочуотунай грамотатынан наҕараадаламмыт.

1949-51 сс. Мүрү орто оскуолатыгар физкультура учуутала. Оскуола спортивнай ситиһиитэ тута киэнник биллэн барбыт. Чэпчэки атлетикаҕа волейболга, хайыһарга кыайталыыллар. 1950 сыллаахха Саха АССР Министрдэрин Советын көһөрүллэ сылдьар Кыһыл Знамятын ылар чиэскэ тиксибиттэр.

1949 сыллаахха төрөөбүт оройуонугар тахсыылаахтык үлэлээбитин таба көрөн спорткомитет Сталин аатынан Ленин орденнаах Москватааҕы физкультурнай институкка үөрэххэ ыытар. Үөрэнэ сылдьан партийнай тэрилтэ секретарынан классическай тустуу чэпчэки ыйааһыныгар өрүү маҥнайгы миэстэни ылар.

1954    сыллаахха физкультурнай институту туйгуннук үөрэнэн бүтэрэр. Бу сылга ресспорткомитет председателин солбуйааччынан ананар.

1955-59 сс. спорт республикатааҕы комитетын председателинэн бигэргэтиллэр. Николай Тарскай быһаччы салалтатынан спорт тэрээһин үлэлэрин таһыма үрдээбит.

1955    с. Дьокуускайдааҕы пединститукка көҥүл тустуу секциятын тус бэйэтэ салайан үлэлэтэр. Киниэхэ дьарыктаммыттар В. Варламов, Д. Данилов, Н. Гоголев уо.д.а. ССРС спордун маастардара буолбуттар.

1956 с. көҥүл тустууга республика бастакы чемпионата ыытыллыбыт. 8 оройуонтан 34 тустуук кыттыбыт. Ити кэмтэн ыла үгүстэр тустуунан үлүһүйэн туран дьарыктаммыттар, тустуу күрэхтэһиитэ үгэскэ кубулуйбут. Онон Саха сиригэр Николай Тарскай көҥүл тустууну төрүттээбит. Маны таһынан ыарахан атлетикаҕа боксаҕа күрэхтэһиилэр, 3 төгүл тэрээһиннээх спартакиадалар, 2-тэ ыччат фестиваллара ыытыллыбыттар. Спорду сайыннарыыга партийнай уонна хаһаайыстыбаннай салалталар болҕомтолорун сатаан күүскэ түмэ тардыбыт. Физкультурнай үлэ теориятын уонна практикатын дириҥник иҥэн-тоҥон билэрэ. Ыччаттар физкультурнай институттарга ыытыллыбыттара.

Биллиилээх тренердэри И. Морозовы, А. Карапетьяны, В. Крутьсковскайы ыҥыран семинардары ыыттарбыт. Түргэн тэтиминэн «Спартак» стадион тутуллан үлэҕэ киирбит. Спорт национальнай көрүҥнэригэр нормативтар. Разрядтар, быраабылалар бигэргэтиллибиттэр.

Орто Азияҕа республика күүстээх спортсменнарын ыытан эрчиллиилэр, опыт атастаһыыта. сибээстэһии олохтоммут. Саха сиригэр физкультурнай хамсааһын историятын туһунан бастакы кинигэ таһаарыллыбыт. Бу барыта Николай Тарскай кэскили көрөр, киэҥ далааһыннаах үлэтин түмүгэр ситиһиллибит. Кини дьону түмэр, көҕүлүүр дьикти талаана көстүбүтэ. Үрдүк культуралаах, ирдэбиллээх специалист буоларын итэҕэппитэ.

1959    с. ССКП Саха сирин обкома Уус-Маайа оройуонугар райисполком председателинэн аныыр. Доҕорунаан Е. Д. Кычкинныын социальнай-экономическай өттүнэн хаалыылаах оройуону бастыҥнар ахсааннарыгар киллэрбиттэрэ. Кылгас кэм иһигэр өҥнөөх металлы хостооһуҥҥа үрдүк көрдөрүүлэри ситиһэн ССРС уонна профсоюзтар Киин Комитеттарыттан Кыһыл Знамянан наҕараадаламмыттара. Спортзаллары, кулууптары туттарыыга, секциялары үлэлэтиигэ үп-харчы ананарын ситиспит, сайыннарбыт.

1960    с. талааннаах салайааччыны Москваҕа Үрдүкү партийнай оскуолаҕа үөрэххэ ыыталлар.

1962 с. үөрэнэ сылдьан соһумардык өлөн олохтон туораабыта. Кини көмүс унуоҕа Дьокуускай куоракка хараллыбыта.

Физическай культураҕа уонна спортка таһаарыылаахтык үлэлээбитин иһин 1959 с. «Физическай культура туйгуна» аат иҥэриллибит. «За трудовые доблести» мэтээллээх.

Кэргэнэ - Людмила Петровна Серкина Россия үөрэҕириитин туйгуна, педагогическай үлэ ветерана. Оҕолоро - Сергей, Дьокуускайдааҕы авиапорт инженерэ, Александр - инженер-гидролог, Николай — история учуутала.

Николай Николаевич Тарскай сырдык аата Баатаҕай орто оскуолатыгар 1991 с. тохсунньу 29 күнүгэр иҥэриллибитэ. Баатаҕайга кини аатынан уулусса, музей баар. Сылын аайы республикаҕа ыытыллар көҥүл тустуу чемпионата Н.Н.Тарскай бирииһигэр ананан ыытыллар.

Онон спорт талааннаах тэрийээччитэ Н.Н.Тарскай олоҕо, үлэтэ үүнэр көлүөнэҕэ үйэттэн-үйэҕэ холобур буолан иһиэҕэ.

Ефимов Д. А., Румянцева К. И., Бурцева Р.И. Улахан олох аргыстара / Д.А. Ефимов, К. И. Румянцева, Р. И. Бурцева. – Дьокуускай: РПК “Оригами”, 2010. – 12-13  с.